Samenvatting thema-avond: Boeven vangen met
administratie (20 november 2025)
De thema-avond staat in het teken van de
Wwft-paradox: de strijd tegen financiële criminaliteit leunt zwaar op de
private sector, wat leidt tot torenhoge kosten en administratieve lasten,
terwijl de effectiviteit van de private opsporing beperkt blijft. De centrale
vraag is: hoe stoppen we criminaliteit zonder het systeem over te belasten?
De avond start met het vaststellen van de
urgentie en de omvang van het probleem. Het betalingssysteem faciliteert
criminele activiteiten, wat heeft geleid tot Europese regelgeving die
financiële instellingen verplicht tot cliëntenonderzoek (CDD) en het melden van
verdachte transacties. Dit leidt tot veel dubbel werk en kost de sector
miljarden Euro's.
De toezichthouder bevindt zich in een spagaat:
hoewel er een wens is om meer vertrouwen te geven aan de financiële
instellingen bij het uitvoeren van controles (door ruimte te geven voor eigen
risicobeleid), blijft de wet leidend. De Nederlandse wet vereist (anders dan de
Europese) dat iedere identiteit wordt gecontroleerd en iedere verdachte
transactie wordt gemeld (wat leidt tot heel veel "false positives”),
terwijl het enorm veel inspanningen zou schelen (en false positives zou
vermijden) wanneer meer risico-gericht gewerkt zou mogen worden. De dreiging
met boetes wordt gezien als noodzakelijk om naleving te garanderen, wat de
relatie tussen toezicht en markt onder druk zet. Dat het strafrecht individuele
bestuurders persoonlijk kan vervolgen helpt daarbij ook niet.
Zowel traditionele instellingen als nieuwe,
innovatieve spelers ervaren de compliance-inspanningen als enorm, met als
gevolg frustratie over de vele onnodige meldingen (false positives) en de
belemmering van snelle, digitale groei.
Het panel bespreekt oplossingsrichtingen om de
efficiëntie te verhogen en de lasten te verlichten:
- Thema AI: de introductie van kunstmatige intelligentie belooft de Wwft betaalbaar te maken door een drastische reductie van de benodigde menskracht en een stijging van de kwaliteit van de meldingen (kwaliteit boven kwantiteit). De toezichthouder heeft vertrouwen in het effectief toezicht houden op deze zelflerende AI-modellen.
- Thema proportionaliteit: dit moet het 'waterbedeffect' tegengaan, waarbij criminelen uitwijken naar minder gecontroleerde poortwachters. Oplossingsrichtingen liggen in standaardisatie door bijvoorbeeld een KYC-paspoort om dubbel werk en administratieve last te verminderen.
- Thema samenwerking: de effectiviteit wordt
gefrustreerd doordat instellingen vanwege privacywetten geen gegevens mogen
uitwisselen. De noodzaak is groot om te komen tot nieuwe wetgeving die een vorm
van interbancaire samenwerking mogelijk maakt. Het panel betreurt dat TMNL niet
meer ingezet kan worden.
In de slot discussie komt naar voren dat de
sector zijn verantwoordelijkheid moet nemen, maar dat de uitvoering van de
controles wel op een proportionele en maatschappelijk verantwoorde manier moet
plaatsvinden, waarbij de kosten en baten in balans zijn. Zo bestaat een risico,
dat in het kader van de Anti-Money Laundering Regulation, AMLR, de kring van
meldingsplichtige instellingen wordt verbreed tot eenieder die kluisjes
beheert, waardoor ook de NS en zwembaden meldingsplichtig zouden worden –
waarschijnlijk niet zinvol ter bestrijding van criminaliteit.