Verslag: Expertsessie witwassen
Op 14 mei 2019 heeft de expertsessie
witwassen plaatsgevonden, met Musa Elmas (Nationaal Compliance Instituut) en
Adriaan van Dorp (ABN) als inspirerende gastsprekers. Inmiddels heeft de VVD
(Roald ter Linde) publiekelijk aangekondigd te willen werken aan een
tienpunten-plan om witwassen effectiever aan te pakken (https://www.rtlnieuws.nl/geld-en-werk/artikel/3847171/vvd-wil-witwassende-bankiers-veel-harder-aanpakken).
Hieronder volgt een verslag van de expertsessie met de belangrijkste takeaways van de experts en de uitkomsten van de plenaire discussie op een rij:
- De reikwijdte van de antiwitwasregelgeving is de laatste jaren op de vier volgende terreinen aanzienlijk uitgebreid: meer instellingen, meer strafbare feiten, meer identificatieverplichtingen, meer verplichte samenwerking. Dit heeft geleid tot een toegenomen focus op de regels zelf, waarbij het doel van de regels soms op de achtergrond is geraakt. Het nadeel van regels op detailniveau is dat de betrokkenen niet altijd de toegevoegde waarde meer (kunnen) zien. Een ander probleem is dat gedetailleerde regels geen maatwerk toelaten, terwijl de banken qua governance en bedrijfsmodel verschillen.
Vernieuwende invalshoek: de regelgeving omtrent witwassen leidt tot meer kennis over en begrip voor klanten, waarmee de basis kan worden gelegd voor een gezonde commerciële klantrelatie.
- De recente schandalen laten zien dat enerzijds de banken gemakzuchtig zijn geweest met het toepassen van de antiwitwasregelgeving, maar anderzijds gaat ook de overheid niet vrijuit. Het probleem is te eenzijdig op het bord van de banken gelegd. Hier is overigens niet iedereen het mee eens en de algemene teneur is dat banken het boetekleed dienen aan te trekken en zich niet achter de overheid moeten verschuilen. Tegelijkertijd wordt naar schatting nog niet 1% van het geld dat wordt witgewassen onderschept en staat vast dat de (groot)banken vele honderden miljoenen per jaar aan antiwitwasbestrijding uitgeven. Men kan zich niet aan de indruk onttrekken dat de ineffectiviteit mede te maken heeft met het feit dat de publiek-private samenwerking onvoldoende vormgegeven.
Vernieuwende invalshoek: de maatschappelijke, semi-publieke rol van banken legt niet alleen extra verantwoordelijkheid op aan banken, maar maakt ook dat publiek-private samenwerking een absolute noodzaak is.
- Formele publiek-private samenwerking is juridisch ingewikkeld, maar het inrichten van informele kennisnetwerken (task forces) zou haalbaar moeten zijn en vindt ook plaats op andere justitiële onderwerpen. Juridische issues die in deze context spelen zijn (i) voldoende privacybescherming en (ii) het tegengaan van etnisch profileren. Behulpzaam zou zijn om een foutencultuur toe te staan waarin banken open durven te zijn over hun aanpak richting DNB en Openbaar Ministerie, zonder dat fouten direct beboet worden. Adriaan van Dorp houdt een pleidooi om, gelet op de omvang van antiwitwasregelgeving, een prioriteitsgerichte en thematische aanpak voor banken toe te staan op het terrein van antiwitwasbestrijding (net zoals het Openbaar Ministerie ook het opportuniteitsbeginsel hanteert). De keerzijde is dat dit inhoudt dat banken niet volledig compliant zijn, waar men zich in de discussie kritisch over betoonde.